ترجمه و تألیف: حمید وثیق زاده انصاری
منبع:راسخون



 
نیکولاس کوپرنیک اولین کسی بود که مطرح نمود خورشید مرکز کائنات است و زمین و دیگر سیارات به دور آن می‌چرخند. برای آشنایی بیشتر با دستاوردهای این دانشمند بزرگ که شالوده‌ی ستاره شناسی مدرن را پایه ریزی کرد به خواندن این مقاله ادامه دهید.
"تا آنجا که به فرضیات مربوط می‌شود، بگذارید هیچ کس انتظار آن چه را که علم ستاره شناسی قادر به ارائه‌ی آن نیست نداشته باشد، زیرا ممکن است ایده‌هایی که با اهداف دیگری به ذهن خطور کرده‌اند به عنوان حقیقت پذیرفته شوند و ورود به این حیطه‌ی مطالعه‌ای باعث گمراهی و نادانی بیشتر شود."

نیکولاس کوپرنیک

ستاره شناس لهستانی نیکولاس کوپرنیک ( 1473-1543) به عنوان پدر ستاره شناسی مدرن شناخته می‌شود. وی اولین کسی بود که مطرح نمود زمین و دیگر سیارات همگی به شکل مدور به دور خورشید می‌چرخند. از آن جا که تلسکوپ تقریباً یک قرن بعد از دوران حیات کوپرنیک اختراع شد همه‌ی فعالیت‌های این دانشمند بر اساس مشاهدات و آزمایشات تجربی دقیق به کمک چشم غیر مسلح انجام می‌گرفتند. این مقاله فهرستی از دستاوردهای این دانشمند بزرگ را فراهم می‌آورد که زمینه را جهت دست یابی به پیش رفت‌های جدید در علم ستاره شناسی آماده کردند.

دوران اولیه‌ی زندگی

نیکولاس کوپرنیک در تاریخ 19 فوریه 1473 در شهر تورن لهستان چشم به دنیا گشود. در سن ده سالگی پدرش از دنیا رفت و از آن پس دایی‌اش مسئولیت تحصیل و زندگی شغلی وی را بر عهده گرفت. کوپرنیک به عنوان وکیل، تحصیل دار مالیاتی، فیزیک دان، کشیش، اقتصاد دان، مترجم، ریاضی ‌دان، هنرمند، و دیپلمات فعالیت کرده است. اما وی در اصل به رشته‌ی ستاره شناسی علاقه‌مند بود. وی از جمله‌ی اولین کسانی بود که ریاضی و ستاره شناسی را با هم ترکیب نمود.

کار‌های نیکولاس کوپرنیک

خورشید محوری کائنات
جهت درک اهمیت دستاوردهای کوپرنیک در زمینه‌ی ستاره شناسی ابتدا باید پیشینه و هم چنین دوره‌ی زمانی این کمک‌ها را بشناسیم.
• در آن زمان باور بر این بود که زمان بر مبنای مدل زمین محوری بطلمیوس استوار است، مدلی که حدود 1000 سال قبل‌تر پیشنهاد شده بود. بر اساس این فرضیه، زمین به شکل ثابت در مرکز کائنات قرار دارد در حالی که دیگر اجرام آسمانی به دور آن می‌چرخند.
• کوپرنیک احساس می‌کرد که فرضیات بطلمیوس اشتباه هستند. وی با انجام مشاهدات دقیق ادعا نمود که زمین در مرکز کائنات قرار ندارد و اجرام آسمانی به دور زمین نمی‌چرخند. وی در واقع بیان داشت که زمین یک سیاره است که به همراه دیگر سیارات به شکل مدور به دور خورشید می‌چرخد. این همان مدل خورشید محوری بود که توسط وی ارائه گردید.
• کوپرنیک بیان داشت که زمین به دور محور خود می‌چرخد و در نتیجه اجرام آسمانی به نظر به سمت عقب حرکت می‌کنند. وی مشاهدات خود را در مجموعه‌ای با عنوان "تفاسیر" گرد آوری کرد و در میان دوستان خود توزیع نمود. این یاد داشت‌ها بیانگر هفت فرضیه بودند که ابعاد گوناگون مدل زمین محوری منظومه‌ی شمسی را توصیف می‌کردند. این فرضیات عبارت بودند از:
1- سیارات به دور یک نقطه‌ی ثابت نمی‌چرخند و کائنات فاقد هر گونه مرکز مشخصی است.
2- زمین مرکز کائنات نیست، اما مرکز مدار قمری است.
3- مرکز کائنات در نزدیکی خورشید قرار دارد و همه‌ی اجرام فلکی به دور این مرکز می‌چرخند.
4- فاصله‌ی میان زمین و خورشید کمتر است از فاصله‌ی ستارگان با زمین و خورشید.
5- حرکت ظاهری ستارگان به خاطر چرخش روزانه‌ی زمین است.
6- چرخش زمین به دور خورشید باعث ایجاد چرخه‌ی سالانه‌ی خورشیدی می‌شود.
7- حرکت رو به عقب ظاهری سیارات به خاطر حرکت زمین است.
• کوپرنیک کتاب خود با عنوان "گردش افلاک آسمانی" را در سال 1543 منتشر نمود (وی در همان سال درگذشت).
• فرضیات کوپرنیک مورد انتقاد محققین قرار گرفتند و کلیسای کاتولیک را خشمگین ساختند، زیرا در تضاد با آموزه‌های کلیسا بودند.
• بر اساس روایات، اولین نسخه از کتاب "گردش افلاک آسمانی" در همان روزی به دست کوپرنیک رسید که وی آخرین نفس‌هایش را می‌کشید و این امر وی را قادر ساخت تا با دستاوردهایش وداع کند. کمتر از یک قرن بعد، کپلر با کمک دیگر ستاره شناسان با استعداد نگرش مدرن‌تری نسبت به کائنات ارائه نمود.

فرضیه کلی پول

• کوپرنیک ارزش پول را مورد مطالعه قرار داد و یک فرضیه کمّی در باره‌ی پول ارائه نمود. این فرضیه در حوزه‌ی اقتصاد پولی بیان می‌دارد که اگر گردش پول افزایش یابد قیمت کالا‌ها نیز متناسب با آن افزایش می‌یابد. وی در این باره رساله‌ای به رشته تحریر در آورد و هم چنین مقاله‌ای با عنوان "ضرب سکه" نوشت. کوپرنیک هم چنین اصلی را ارائه داد که بر اساس آن پول کثیف باعث می‌شود که پول‌های خوب از چرخه خارج شوند.
• این اصل بعدها توسط توماس گریشام مورد مطالعه قرار گرفت و نام قانون گریشام را بر خود گرفت. این قانون در لهستان و مرکز و شرق اروپا هم چنان با عنوان قانون کوپرنیک ـ گریشام شناخته می‌شود.
• در راستای قدر دانی از این دانشمند بزرگ، عنصر دارای عدد اتمی 112 در سال 2009 کوپرنیسیوم (با نماد Cn) نام گرفت.
ایده‌های کوپرنیک که درست دو ماه قبل از مرگش منتشر گردیدند تنها صد سال بعد به طور جدی مورد توجه قرار گرفتند. هنگامی که گالیلئو گالیلئی ایده‌های کوپرنیک را به پیش برده و ادعا کرد که زمین به دور خورشید می‌چرخد به خاطر این که عقایدش در تضاد با باورهای کلیسای کاتولیک بود تحت حبس خانگی قرار گرفت. صرف ‌نظر از همه‌ی این‌ها، مشاهدات صورت گرفته در ارتباط با کائنات اثبات نمودند که برداشت هر دوی این دانشمندان مبنی بر حرکت اجرام آسمانی درست بوده است. امروزه منظومه‌ی شمسی ـ که در آن سیارات به دور خورشید می‌چرخند ـ با عنوان مدل خورشید محور یا مدل کوپرنیک شناخته می‌شود.
کوپرنیک سال‌ها جلوتر از زمان خود حرکت می‌کرد و شالوده‌ی علم ستاره شناسی را بنا نهاد. او یک انقلاب علمی را آغاز نمود و پیش گام در زمینه‌ی دستاوردها و کشفیاتی بود که برداشت انسان را دست خوش تغییر کردند. این دستاوردها و کشفیات به شناخت بهتر کائنات کمک کردند و زمینه‌ی دست یابی به بسیاری از پیش رفت‌های عمده و کشفیات علمی در دیگر رشته‌ها را نیز فراهم نمودند.